TP HCM mới trước cơ hội lịch sử

Ngày 17-6, Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM phối hợp Đại học Kinh tế TP HCM tổ chức hội thảo khoa học “Tầm nhìn quy hoạch và các động lực phát triển kinh tế của TP HCM mới”.

Phép thử quan trọng

Phát biểu tại hội thảo, GS-TS Sử Đình Thành, Giám đốc Đại học Kinh tế TP HCM, đánh giá năm 2025 đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình phát triển của TP HCM. 

Việc tái cấu trúc đơn vị hành chính cấp tỉnh đang mở ra cơ hội lịch sử để kiến tạo một TP HCM mới với diện mạo mới. Đồng thời với đó là mô hình phát triển, tầm nhìn chiến lược và cách tiếp cận động lực tăng trưởng hoàn toàn khác biệt.

“Để hiện thực hóa tầm nhìn này, chúng ta cần một chiến lược quy hoạch bài bản, dài hạn” – ông Sử Đình Thành nói. Ông Thành nhấn mạnh sự đồng hành của giới chuyên gia, học thuật và cộng đồng trong kiến tạo giải pháp để xây dựng một thành phố hiện đại, đáng sống trong thời đại chuyển đổi số và phát triển bền vững rất quan trọng.

Thông tin trong hội thảo, TS Lê Quốc Hùng, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng), cho hay TP HCM mới có diện tích 6.722 km2, dân số gần 14 triệu người với 168 đơn vị hành chính cấp xã; thu ngân sách ước tính 25% tổng thu cả nước và tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) đạt gần 2,4 triệu tỉ đồng.

Theo TS Hùng, “tam giác phát triển” này không chỉ là sự cộng hưởng kinh tế đơn thuần mà còn như phép thử quan trọng về năng lực quản trị, khả năng hài hòa lợi ích. Một trong nhiều bài toán đó là vừa giải quyết những thách thức về ô nhiễm môi trường, quá tải giao thông hiện nay vừa phải có nguồn lực tài chính lớn cho những dự án mang tính đột phá trong tương lai.

TS Hùng cũng đặt vấn đề chính quyền 2 cấp với quy hoạch và quản lý không gian địa lý hiệu quả hơn. Ông đề xuất thành lập các ban quản lý tiểu vùng hoặc văn phòng điều phối tiểu vùng. Những đơn vị mang tính kỹ thuật – chuyên môn này sẽ đóng vai trò là cánh tay nối dài của các sở, ngành.

Cần động lực mang tính đột phá

TS Lê Bảo Sơn, Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM, đưa ra đánh giá tác động của việc sáp nhập các đơn vị hành chính đến quy hoạch hạ tầng cấp nước, hạ tầng thu gom xử lý chất thải. 

Theo TS Lê Bảo Sơn, quy hoạch chiến lược cho TP HCM mới cần xây dựng khung điều phối vùng thực chất, trong đó các hệ thống hạ tầng kỹ thuật không chỉ là dịch vụ công mà còn là công cụ thúc đẩy phát triển bền vững, công bằng và thích ứng dài hạn trong không gian đô thị tích hợp. Đây là điều kiện tiên quyết để TP HCM mới có thể phát huy trọn vẹn lợi thế của một trung tâm kinh tế – kỹ thuật hàng đầu quốc gia và khu vực.

Trong khi đó, nói về phát triển hạ tầng giao thông, TS Nguyễn Ngọc Hiếu, Trường Đại học Việt Đức, cho rằng một trong những ưu tiên là đường sắt đô thị và quyết tâm đẩy nhanh tiến độ xây dựng các tuyến metro tại TP HCM với hơn 350 km trong vòng một thập kỷ đã khẳng định mong muốn giải quyết nhu cầu bức thiết này bằng các biện pháp đột phá và ưu tiên cao.

Ngoài ra, ông cũng bàn về chiến lược chuyển đổi khu vực trung tâm (CBD) TP HCM. 

Dẫn 5 trung tâm tài chính lớn châu Á là Tokyo (Nhật Bản), Singapore, Hồng Kông (Trung Quốc), Kuala Lumpur (Malaysia) và Bangkok (Thái Lan), ông đề xuất khung logic hành động chuyển đổi khu vực CBD và thành phố mở rộng.

Các chuyên gia nhìn nhận rằng TP HCM mới cần những động lực tăng trưởng mang tính đột phá, trong đó nổi bật là phát triển cụm ngành điện gió, xây dựng hệ sinh thái logistics hiện đại và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Các động lực này phải được hỗ trợ đồng bộ từ hạ tầng vật lý đến hạ tầng số, tạo nền tảng cho tăng trưởng xanh và kinh tế số.

Đặc biệt, TP HCM, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu hiện là khu vực tập trung doanh nghiệp tư nhân của cả nước, do đó, tháo gỡ rào cản về thể chế, đất đai và vốn cho khu vực kinh tế tư nhân là điều kiện tiên quyết để khơi thông nguồn lực. 

TP HCM mới cũng cần kiến tạo một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo thực chất, bao gồm không gian thử nghiệm công nghệ, trung tâm đổi mới liên ngành và mô hình kết nối chặt chẽ giữa đại học và doanh nghiệp… nhằm tạo ra môi trường thuận lợi cho các ý tưởng sáng tạo phát triển và thương mại hóa.

Định vị đúng để phát triển

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động bên lề hội thảo, TS Trương Minh Huy Vũ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM, cho biết để định hướng phát triển, điều tiên quyết là phải hiểu rõ thực trạng, biết mình đang ở đâu và thực trạng đó phải được đo lường, so sánh cụ thể qua nhiều chỉ số với các tỉnh, thành khác và cả nhiều đô thị quốc tế. 

Thời gian qua đơn vị đã phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu để thu thập và xây dựng nền tảng cơ sở dữ liệu, từ đó đưa ra những đánh giá ban đầu về quy mô kinh tế.

Theo ông, dù diện tích mở rộng của TP HCM chưa phải là nổi bật nhưng các chỉ số về tăng trưởng kinh tế, quy mô nền kinh tế, năng suất lao động, xuất nhập khẩu, phát triển công nghiệp, dịch vụ và tài chính đều đang dẫn đầu cả nước. 

Những con số này phản ánh rõ tầm nhìn chiến lược của Trung ương, của Tổng Bí thư và các lãnh đạo cao nhất về việc hình thành một TP HCM đủ lớn, đủ động lực. Từ đó có khả năng trở thành đô thị toàn cầu, đô thị cạnh tranh quốc tế và là đầu tàu thúc đẩy phát triển kinh tế không chỉ cho vùng mà cho cả nước.

TS Trương Minh Huy Vũ nhìn nhận quy mô lớn như vậy cũng đặt ra nhiều cơ hội và thách thức. 

Thách thức lớn nhất là làm sao để tiềm năng không bị lãng phí, nguồn lực được huy động và phân bổ có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải. Từ đó tạo ra phát triển bền vững và công bằng giữa các vùng, các khu vực.

Cũng theo TS Trương Minh Huy Vũ, các địa phương trước đây đã có quy hoạch, danh mục dự án đầu tư công, kêu gọi đầu tư… Trên cơ sở dữ liệu hiện có, Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM sẽ rà soát, xác định dự án thực sự cấp thiết, không thể trì hoãn.

“Thành phố đang nghiên cứu mô hình liên minh nhà đầu tư, trong đó có vai trò lớn từ các doanh nghiệp dân tộc – tức là doanh nghiệp Việt có tâm huyết, có khả năng và có cam kết phát triển lâu dài với đất nước. Như các tuyến metro, nếu có cơ chế phù hợp, hoàn toàn có thể giao cho các nhà đầu tư tư nhân hoặc liên danh để thực hiện” – TS Huy Vũ nói. 

Ông cũng thông tin có nhiều dữ liệu khẳng định TP HCM mở rộng là siêu đô thị toàn cầu và phát triển đa trung tâm. Về quy hoạch, TP HCM gồm 1 đô thị hiện hữu, 3 đô thị vệ tinh và 8 đô thị hỗ trợ” – TS Huy Vũ thông tin. 

Xem bài gốc ở đây